Adam, prócz klasy trzeciej, powtarzał także klasę piątą (po raz pierwszy ze względów zdrowotnych, drugi, z racji przerw w nauce - działania wojenne na terytorium Litwy). Nadal mieszkając w Nowogródku, ale nie w rodzinnym domu, zarabiał jako korepetytor, dokształcając młodszych kolegów. W 1815 roku skończył edukację w gimnazjum, po czym bezskutecznie usiłował dostać się do Instytutu Medycznego. We wrześniu udał się do Wilna, gdzie został przyjęty do grona studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Mieszkał wówczas  
u księdza - Józefa Mickiewicza, prawdopodobnie swojego dalekiego krewnego,  
a jednocześnie dziekana Wydziału Fizyko-Matematycznego, na który uczęszczał. ⁴ Duchowny troszczył się o dalszą edukację młodzieńca, zwłaszcza w zakresie literatury i sztuki. Poradził mu, by starał się o miejsce w Seminarium Nauczycielskim, co wiązało się z możliwością uzyskania stypendium, ale to było obciążone pewnym zobowiązaniem: za każdy rok nauki należało odpracować dwa lata w wyznaczonej szkole. W trakcie studiów Mickiewicz związał się z kilkoma innymi pasjonatami wiedzy: Tomaszem Zanem, Józefem Jeżowskim, Franciszkiem Malewskim, Onufrym Pietraszkiewiczem, i wspólnie w październiku 1817 roku założyli Towarzystwo Filomatów, czyli przyjaciół wiedzy. Fascynowali się literaturą, zwłaszcza Wolterem (wolnomyśliciel, pisarz epoki oświecenia), ale też Rousseau, Schillerem, Goethem, Byronem. ⁵ W Polsce rozpoczynał się właśnie przełom romantyczny. Nadal ceniono potęgę rozumu, umysłu, jednak zwracano się również ku temu, co duchowe, intuicyjne, ku sferze uczuć, emocji. Nowego znaczenia nabrały obrzędy, ludowość.

Pragnieniem filomatów była reforma stosunków na wsi, rozwój przemysłu, udoskonalanie oświaty, wdrażanie ideałów rewolucji francuskiej: równości i braterstwa. Okres wakacji Mickiewicz spędzał najczęściej poza Wilnem - w Nowogródku, dużo też podróżował. Latem 1820 roku za sprawą przyjaciela Tomasza Zana wybrał się do Tuhanowicz - majątku Wereszczaków. To miejsce ciepło wspominał do końca swoich dni. W Tuhanowiczach poznał Marylę Wereszczakównę, swoją późniejszą wielką miłość. Nim to nastąpiło w czerwcu 1816 roku zdał egzaminy końcowe i uzyskał niższy stopień naukowy kandydata filozofii,  
a następnie w 1819 roku złożył egzamin magisterski. We wrześniu tego samego roku rozpoczął pracę w wyznaczonej szkle powiatowej w Kownie i nauczał, jak sam zwykł to określać „tępe, żmudzkie łby".

___________________________________________________________________________

1. T. Łubieński, M jak Mickiewicz. Biografie Mistrzów, Warszawa 2003, s. 33- 36.
2. Tamże, s. 38 - 52.