Poeta dostrzegł  wpływ gazety na emigrację polską i objął nad nim redakcję. Drukował w „Pielgrzymie" swoje artykuły. Księgi ukazały się na początku grudnia 1832 roku, jako anonimowe, w formacie książeczki do nabożeństwa i praktycznie tak je traktowano. Zmieniła się również koncepcja „Pana Tadeusza", z powieści szlacheckiej, utwór stał się poematem o historii. Dzieło zostało ukończone w lutym 1834 roku i było ostatnim o takiej objętości. W chwili zakończenia pisania „Pana Tadeusza" Mickiewicz liczył 36 lat. Matka Celiny Szymanowskiej zmarła w lipcu 1831 roku, dziewczynę porzucił narzeczony. Udała się do Warszawy, do ojca, gdzie mieszkał z drugą żoną, lecz kobiety nie potrafiły się porozumieć. Mickiewicz już wcześniej interesował się jej losem, utrzymywał kontakt listowny z matką panny Szymanowskiej i pytał w listach o córkę. Teraz gotów był się ożenić. Dwudziestodwuletnia Celina, dowiedziawszy się o pobycie Adama w Paryżu, nie zwlekała z wizytą i wkrótce zjawiła się w Paryżu. W lipcu 1834 roku Mickiewicz pisał do swojego wieloletniego przyjaciela Odyńca o jej przyjeździe. Wyznawał, że dziewczyna nadal mu się podoba, a że akurat bywał smutny i czuł się przytłoczony życiem, pomyślał o towarzyszce dla siebie. 22 lipca odbył się ślub Mickiewiczów. ¹⁴ W pierwszych latach małżeństwa młodzi borykali się z problemami finansowymi, z tego powodu musieli odprawić służącą. We wrześniu 1835 roku urodziła im się pierwsza córka - Maria, której chrzestnym został Julian Ursyn Niemcewicz. Celina, w listach do siostry narzekała na sytuację finansową. Mickiewiczowi. przez pewien czas utrzymywali się z zasiłków, trochę pomagał brat Aleksander. Od kwietnia 1836 roku małżonkowie mogli mieszkać za darmo w willi znajomego poety w Domont. Żyli skromnie, w październiku wrócili do Paryża. Mickiewicz usiłował wówczas pisać „Historię Polski", lecz dzieła nie ukończył. Starał się zapewnić utrzymanie żonie i dziecku. Był to szósty rok emigracji. Poeta nie miał zajęcia przynoszącego stały dochód, praca literacka szła ciężko, a juz wkrótce na świecie miało pojawić się kolejne dziecko. Syn Władysław urodził się 27 czerwca 1836 roku. Jego ojcem chrzestnym został książę Adam Czartoryski. Pani Celina Mickiewiczowa wkrótce zaczęła cierpieć z powodu zaburzeń na tle nerwowym. Jej mąż dowiedział się niebawem o wolnej posadzie profesora literatury łacińskiej na uniwersytecie w Lozannie. Podjął starania o to stanowisko. Wtedy podczas jego pobytu w Szwajcarii dała o sobie znać choroba Celiny, cierpiała na manię prześladowczą. Poeta wrócił do Paryża i umieścił żonę w domu zdrowia w miejscowości pod Paryżem. ¹⁵

___________________________________________________________________________

1. Tamże, s. 130 - 131.
2. Tamże, s. 131 - 140.