Tytułowa Grażyna to kobieta, która ma odwagę poświęcić życie, by uniemożliwić zdradę ojczyzny. Przebrana w rycerską zbroję rusza do boju z Krzyżakami. Ginie podczas walk. Księżna decyduje się na taki czyn, ponieważ jej małżonek Litawor (jeden z książąt litewskich) zamierza sprowadzić do kraju wrogi zakon, i w asyście nieprzyjaciela, po zawarciu odpowiednich paktów domagać się przywrócenia ziem zagarniętych przez Witołda, swojego zwierzchnika i jednocześnie Wielkiego Księcia Litewskiego (zabrane terytoria stanowiły ślubne wiano księżnej Grażyny).

Bohaterka postanowiła udaremnić plan swojego małżonka, grożący zdradą i konfliktem wewnętrznym, dlatego sama stanęła na czele wojsk. Trzecią, ważną osobą poematu, jest Rymwid - przyjaciel Litawora. Mądry starzec nie może pogodzić się z motywami powodującymi Litaworem. Możliwość układów z wrogiem nie godzi się z jego pojmowaniem honoru i elementarnym obowiązkiem wobec narodu. Rymwid apeluje do sumienia księcia, wzywa go do zgody z Witoldem, tłumaczy, czym są dla Litwy Krzyżacy. Przedstawia ich siłę i moc niszczenia, dowodząc, że Krzyżaków nie ugłaszcze nikt ni gościną, ni prośbą, ni dary. Rymwid personifikuje polityczną mądrość, jego stanowisko tożsame jest z postawą litewskiego ludu, któremu obce są wszelkie próby paktowania z wrogiem (...) ¹⁵

Utwór odwołuje się do faktów z dziejów Litwy, zawiera sporo szczegółów obyczajowych: zwyczaj palenia ciał praktykowany na Litwie aż do czasów przyjęcia chrześcijaństwa, wiadomości o sposobach walki w średniowieczu, o broni litewskiej i etosie rycerskim. Prawda historyczna łączy się w poemacie z fikcją literacką. ¹⁶ 

Konrad Wallenrod

Po raz pierwszy wydano ten utwór w Petersburgu, 21 lutego 1828 roku. Mickiewicz pracę nad poematem rozpoczął jeszcze w 1825 roku, ale borykał się z problemami twórczymi, o czym wspominali jego przyjaciele. Oddawał się wówczas lekturom Byrona, myślał o wydaniu tomiku poezji. By opublikować dzieło w Rosji, musiało zostać ocenzurowane, a wiadomo przecież, że Mickiewicz swego czasu „zadarł" z caratem (aresztowanie i osadzenie  
w więzieniu). Cenzura zgodziła się jednak na wydanie utworu zawierającego pewien konspiracyjny koncept, ale tylko dlatego, że akcja poematu rozgrywała się w czasach średniowiecznych. Z tego powodu utwór traktuje się również jako powieść historyczną.

___________________________________________________________________________

15. J. Polanicki [w:] A. Mickiewicz, Grażyna, pod red. A. Rajcy, Kraków 2003, s. 5-6.

16. Tamże, s. 7-8.