Śledź nas na:



Wojna jako doświadczenie historyczne i źródło problematyki moralnej - konspekt.

4. II WOJNA ŚWIATOWA A) Poezja K. K. Baczyńskiego ? „Bez imienia"

  • zapis egzekucji ulicznej: cienie i blaski, gasnące drzwi, huk, krzyk krótki za ścianą, ciało rzucone z łoskotem
  • ktoś bezimienny zginął, został unicestwiony: jedyny nikły ślad - to nitka krwi na bruku ulicznym

? „Ten czas"

  • przerażająca atmosfera panująca w ówczesnym czasie: „mroczny czas", „ciemna noc, a bez gwiazd", „noce schodzą do dnia, dnie do nocy odchodzą", „płynie mrok", „głowy dudnią po ziemi", „dudni sznur okutych maszyn burzy", „łamanych czaszek trzask"
  • nie ma mowy o żadnej nadziei, absolutnie dominujące jest przekonanie, że pokolenie, któremu przyszło żyć w „takim" czasie, to pokolenie stracone, skazane na katastrofę, zagładę, klęskę, śmierć: „My sami - tacy mali, krok jeszcze - przejdziem w mit. My sami - takie chmurki u skrzyżowania dróg (...). Nie stanie naszych serc. Taki to mroczny czas."xviii
  • ludzie czują się bezsilni
  • „ten czas" nie pozwala realizować osobistych uczuć, pragnień, zamierzeń: „miła moja, kochana, taki to mroczny czas"xix

? „Wybór"

  • rzeczywistość wojenna, której nie można zmienić: spalone domy, wytłuczone okna, czarne ogrody, ziemia grozy z ognistym śladem wielkich kroków bożych, śmierć i wielkość, dymy i dzwony
  • poeta marzy o spokojnym świecie, bez wojny, tęskni do zwykłego życia, pełnego piękna i miłości

? „Z głową na karabinie"

  • poeta czasowi Apokalipsy spełnionej przeciwstawia bezpieczny, niefrasobliwy czas dzieciństwa; wtedy nie trzeba było obawiać się świata, można było poświęcić się marzeniom i planowaniu przyszłości. Teraz marzeń już nie ma, pozostaje jedynie umrzeć, za młodo i za wcześnie
  • obowiązkiem w obliczu zagrożenia jest walka, należy więc czuwać „z głową na karabinie"
  • rozterki wewnętrzne, poczucie własnej niedojrzałości, porażenie śmiercią: „Obskoczony przez zdarzeń zamęt, kręgiem ostrym rozdarty na pół, głowę rzucę pod wiatr jak granat, piersi zgniecie czas czarną łapą"xx
  • autor wyraża żal z powodu niemożności dopełnienia swego właściwego przeznaczenia czyli pełnego wykorzystania swych zdolności twórczych
  • poeta wychowany w okresie wolnej Polski, widzi jeden cel w swym życiu - walkę o wolność i przewiduje tylko jeden możliwy koniec - śmierć
  • nie opuszcza go poczucie śmierci, wie, że musi nauczyć się praw i zachowań nią rządzących

? „Pokolenie"

  • obraz pokolenia, którego psychika została spustoszona i wypaczona przez wojnę
  • wybuch wojny zmusza ich do rezygnacji ze swych marzeń i planów
  • ludzie spychani są do poziomu prymitywnych zwierząt, dla których liczy się jedynie przetrwanie, nie ma litości, sumienie, miłości, jest tylko walka   „Nas nauczono. Nie ma litości (...) Nas nauczono. Nie ma sumienia (...) Nas nauczono. Nie ma miłości (...) Nas nauczono. Trzeba zapomnieć"xxi
  • młodym ludziom wojna zabrała marzenia, miłość, sumienie, pamięć o normalnym, zwykłym świecie prostych i jednoznacznych wartości: pozostały im senne koszmary, nie pozwalające spokojnie zasnąć: „Po nocach śni się brat, który zginął, któremu oczy żywcem wykłuto, któremu kości kijem złamano."xxii
  • żołnierze są niepewni słuszności swoich czynów: walczą w słusznej sprawie, bronią ojczyzny, ale przecież zabijają ludzi
  • ludzie żyją w prymitywnych warunkach, w ukryciach, są przestraszeni: „W jamach żyjemy strachem zaryci, w grozie drążymy mroczne miłości."xxiii

? „Niebo złote ci otworzę"

  • obraz rzeczywistości wojennej „Jeno wyjmij mi z tych oczu, szkło bolesne - obraz dni, które czaszki białe toczy przez płynące łąki krwi, Jeno odmień czas kaleki, zakryj groby płaszczem rzeki zetrzyj z włosów pył bitewny, tych lat gniewnych czarny pył."xxiv

B) Poezja T. Różewicza ? „Zostawcie nas"

  • dla ludzi żyjących w czasach okupacji był to najbardziej okropny, przerażający czas; zazdrościli oni wówczas roślinom, kamieniom, psom, chcieli być nawet szczurami, aby tylko nie czuć „ ... my zazdrościliśmy roślinom i kamieniom zazdrościliśmy psom chciałbym być szczurem mówiłem wtedy do niej chciałabym nie być ... „xxv
  • pokolenie wojenne nie chce mówić o czasach, w których żyli gdyż budzą się w nich wspomnienia, a to bardzo ich boli, a poza tym ludzie nigdy nie odczują tego, co czuli ludzie żyjący podczas wojny: „ ... zapomnijcie o nas nie pytajcie o naszą młodość zostawcie nas"xxvi

? „Ocalony"

  • czas nieludzki, gdy ludzie „byli prowadzeni na rzeź", gdy „człowiek" znaczył tyle co „zwierzę"
  • ludzie stracili wiarę w istnienie i sens pojęć moralnych - są one dla nich jednoznaczne; sprawiła to rzeczywistość wojenna. „Człowieka tak się zabija jak zwierzę widziałem: Furgony porąbanych ludzi którzy nie zostaną zbawiani."xxvii
  • zanik wartości; pojęcia są tylko wyrazami, tylko brzmią, nic nie znaczą: cnota i występek, prawda i kłamstwo, piękno i brzydota, męstwo i tchórzostwo
  • ludzie stracili wrażliwość, zmysły, dzięki którym mogli poznawać, hierarchizować.

? „Lament"

  • podmiot liryczny utracił wiarę, woja odebrała mu młodość i wrażliwość
  • chociaż ma dopiero 20 lat, to jednak zbyt wiele przeżył, zbyt wiele doświadczył, aby powiedzieć o sobie, że czuje się człowiekiem młodym: „ niech was smukłość mojego ciała nie zwodzi ani tkliwa biel szyć ani puch nad słodką wargą (...) ni śmiech cherubiński."xxviii
  • podmiot liryczny ma 20 lat i czuje się już tylko mordercą i „ślepym jak miecz" narzędziem w ręku kata: „ ... mam lat dwadzieścia jestem mordercą."xxix
  • wojna nauczyła go, że można zamordować człowieka i zaraz potem iść do łóżka z kobietami - gdzieś zgubiła się prawdziwa wartość ludzkiego życia, gdzieś zaginęła miłość.

? „Powrót"

  • przeżycia wojenne tkwią w poecie jak bolesna drzazga, nie dadzą się wymazać z pamięci
  • okrucieństwo doznanych przeżyć nie pozwala bohaterowi lirycznemu na ich werbalizację, czyli wyrażenie wewnętrznych przeżyć: „ ... nie mi nie jest dajcie mi spokój. Z głową w dłoniach tak siedzę i siedzę. Jakże im opowiem o tej długiej i splątanej drodze (...) Nie - przecież nie mogę im powiedzieć że człowiek człowiekowi skacze do gardła."xxx



Zobacz także