Śledź nas na:



Klasycyzm w literaturze polskiej

Konspekt na temat: Klasycyzm w literaturze polskiej (nurt klasycystyczny).
Za datę zamykającą temat uznaj rok 1939. We wstępie zdefiniuj pojęcie klasycyzm.

Sztuka antyczna i biblijna na bardzo długi czas określiła europejskie, a więc także i polskie, kanony piękna. Słowo „klasycyzm" i pokrewne mu formacje słowotwórcze nie są jednoznaczne. Analiza semantyczna tego słowa przeprowadzona poprzez Władysława Tatarkiewicza ujawniła wiele jego różnych znaczeń. Jednak funkcjonowanie nurtu klasycystycznego najpełniej możemy zaobserwować, śledząc literaturę i sztukę.

Terminem „klasycyzm" określa sie antyczną sztukę grecką i rzymską, traktowaną jako całość ale nie tylko. Zwrotem tym możemy się posłużyć mówiąc, bądź pisząc o ideale sztuki charakterystycznej dla antyku i kontynuowanej przez literaturę nowożytną. Przekonanie o doskonałości pisarzy i artystów starożytnych było powodem wytworzenia tendencji, aby upodobnić się do twórców „najwyższej klasy". Mowa tu oczywiście o Homerze, Sofoklesie, Safonie, Ezopie. Tak więc współczesne znaczenie klasycyzmu to uniwersalna kategoria estetyczna związana z inspirująca rolą sztuki starożytnej.

 

I ODRODZENIE

1. Mikołaj Rej

a) „Krótka rozprawa między trzema osobami Panem, Wójtem a Plebanem"

  • utwór reprezentuje gatunek dialogu, wywodzącego się ze starożytności (dialogi prozą Platona):

    „WÓJT: Miły Panie, Bóg żeć zapłać!

Snać by tobie lepiej gęś dać,

Kiedybyś nam tak chciał kazać,

  •  
    •  
      •  

          Jestli tam nie więcej błędów? (...)"

  • Niż ten tłusty połeć mazać (...).

    PLEBAN: (...) A tkniż jedno świekich urzędów,

  • teatralizacja dysput;

  • postacie rozprawiające o czymś, różnie ustosunkowane do siebie;

b) „Żywot człowieka poczciwego";

  • typowe dzieło parenetyczne (moralizatorskie):

    „A wszakoż też, kto będzie tym ślachetnym klenotem, ślachectwem, chociaj i dobrymi cnotami osadzony, tedy mu trzeba między inszymi przypadki pilnie przestrzegać, aby w nim jaka szara pyszka nie urosła".

  • przedstawienie wzorców portretów przedstawicieli różnych stanów i profesji;

  • moralizatorska pasja budowania ideału życiowego; naucza jak uczciwie, bogobojnie, ale zarazem wygodnie żyć

  • sposób przekonywania poprzez przypowieści i egzempla (przykłady)

    „A patrz jeno na jego postawy, jeśliże się nie masz czemu (...) podziwiać: a on idzie nawieszawszy dziwnych, pstrych chobotów około siebie, na ludzi nie patrzy, tylko sam na się pogląda";

    „A tak, mój miły bracie, tu już masz wypisane wszystki wieki swoje, jako się w nich masz poćciwie zachować (...) i tu za żywota swego, i po śmierci swojej";

  • wykorzystuje budujące lub odstraszające historyjki z życia, sterując czytelnikiem;

  • zmusza do przyjęcia wyłożonych racji i poglądów;

c) „Źwierzyniec"

  • wywodzący się ze starożytnej Grecji gatunek epigramat:

    „Patrzże na tą bestyję, patrz na łeb strzyżony

    Patrzże, jakie w nim znajdziesz dizwne zabobony

    Patrzże, jakie na szyji wiszą szalawany,

    Jedno się tak ubierał on nasz diabeł stary

    Patrz wiary, patrz nauki, patrzże nabożeństwa

    Jeśli na wszem nie najdziesz jawnego szaleństwa"

  • utwór o lekkim, żartobliwym i satyrycznym charakterze;

  • zwięzła, krótka forma (8 - wersowy, 13 - zgłoskowiec o parzystych i dokładnych rymach)

  • opiewanie bądź krytykowanie wizerunków wybitnych ludzi historycznych, legendarnych itp. (np. Tybullus - poeta rzymski z I w. p. n. e.):

    „Mógł ci umieć Tybullus piórkiem przepiewać,

    Lecz nie wiem, umiał li tak cnotę zafarbować."



Zobacz także