Klasycyzm w literaturze polskiej
III ROMANTYZM:
1. Adam Mickiewicz
* II i IV część „Dziadów" zachowuje zachowuje zasady tragedii antycznej (po części):
-
zasada trzech jedności (akcja II części „Dziadów" rozpoczyna się w wigilię Wszystkich Świętych w cmentarnej kaplicy; akcja: wątek wywołania duchów jest jedyny
-
obecność chóru (w jego skład wchodzi Guślarz, wieśniaczki i wieśniacy):
„Kto nie doznał goryczy ni razu
Ten nie dozna słodyczy w niebie"
„Kto nie był człowiekiem ni razu
temu człowiek nie pomoże"
-
chór w „Dziadach" podobnie jak w dramacie antycznym ujawnia pewne prawdy;
2. Cyprian Kamil Norwid
„Promethidion"
-
tytuł nawiązuje do mitu o Prometeuszu jako twórcy i artyście, który był wielkim nauczycielem rzemiosła i sztuki;
-
zachowanie utartych przez wieki kanonów piękna:
„Każdy w sobie cień pięknego nosi i każdy z nas tym piękna pyłem."
„Piękno na to jest aby zachwycało
Do pracy - praca, by się zmartwychwstało."
- piękno jest czymś, co daje natchnienie, pobudza do działania;
IV POZYTYWIZM
1) Gatunek nowela wywodzi się z kręgu literatury greckiej i rzymskiej (opowieści milezyjskie Arystotelesa z Miletu i „metamorfozy" Apulejusza).
-
utwór jest krótki i zwięzły
-
głównym jej motorem i celem jest jednowątkowa akcja, np.
- wątek dziecka uzdolnionego, którego środowisko ludzi prostych, niewykształconych nie docenia, prześladuje, powodując marnowanie się ich zdolności. („Antek" B. Prus, „Janko Muzykant" H. Sienkiewicz).
- losy i uczucia człowieka, Żyda, który czuje się obywatelem Warszawy, lecz na skutek dramatycznych przeżyć (prześladowania) umarła w nim miłość do miasta. („Mendel Gdański" M. Konopnicka); itp.
-
duża rola zakończenia, czyli pointy:
„Może spotkacie kiedy miejskiego chłopca, który szuka zarobku i takiej nauki, jakiej między swoimi nie mógł znaleźć (...). Wówczas podajcie mu rękę pomocy temu dziecku. Będzie to nasz mały brat, Antek, któremu w rodzinnej wsi stało się już za ciasno, który wyszedł w świat oddając się w opiekę Bogu i dobrym ludziom".
„Antek" Bolesław Prus