Śledź nas na:



Klasycyzm w literaturze polskiej

V MŁODA POLSKA

1) Liryka

A) filozofie antyczne:

  • hedonizm (Kazimierz Przerwa - Tetmajer „Ironia", „Lubię, kiedy kobieta", „Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę"):

    „Nie samych zmysłów szukam upojenia, ja chcę by myśl omdlała na chwilę, chcę czuć najwyższą rozkosz zapomnienia ... „

    „Ja sam, jak Judasz Iskariota,

    Za twój namiętny pocałunek

    Na dreszcz wydałem ją konania ...

    Ach, mnie przeraża ta Golgota!"

  • miłość cielesna jest traktowana jako ucieczka od świata, który stanowi pasmo udręk i cierpień,

  • przeżycie miłosne jest jednak wyzwoleniem tylko chwilowym, a więc pozornym;

  • epikureizm (Leopold Staff „Ars poetica")

    „Echo, z dna serce, nieuchwytne

    Woła mi: Schwyć mnie, nim przepadnę"

  • „carpe diem", czyli korzystanie z uroków życia,

  • wzorowanie się na odach Horacego;

  • stoicyzm (Leopold Staff „Przedśpiew", „Czar", „Chwila"

    „Widziałem konających w nadziejnej otusze

    I kobiety przy studniach brzemienne, jak grusze;

    A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia";

    „Chociaż się wszystko wiecznie zmienia

    I chwila chwili nie pamięta

    Zawsze w jeziorach na przemiany

    kąpią się gwiazdy i dziewczęta";

    „ ... uczę miłowania, radości w uśmiechu

    w łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą

    w grzechu";

  • refleksja nad nieuchronnością przemijania i śmierci, pojmowanych jako naturalny proces, z którym trzeba się pogodzić;

  • nawoływanie do ćwiczenia się w cnocie, znoszenia przeciwności losu, zahamowania nadziei i ciekawości;

  • filozofia Heraklita „panta rei" - wszystko płynie;

    (Leopold Staff „Przedśpiew", „Chwila")

    „Chociaż się wszystko wiecznie zmienia

    I chwila chwili nie pamięta

    Zawsze w jeziorach na przemiany

    kąpią się gwiazdy i dziewczęta";

  • rzeka jako symbol zmienności i przemijania; (zmienia się woda, ale ta sama rzeka, czy też jezioro trwa niezmiennie).

    (Kazimierz Tetmajer „Na Anioł Pański"):

    „A rzeka szemrze, płynie w mrokach,

    Płynie i płynie, coraz dalej ...

    (...) Płynie i płynie, aż gdzieś ginie (...),

    I już nie wraca nigdy fala,

    Co taka smutna stąd odchodzi ...

    Przepada kędyś w mórz głębinie

    I już nie wraca nigdy z dala ..."

  • analogia pomiędzy płynącą wśród mroku przez smutny krajobraz rzeką, której bieg kończy się w oceanie, a ludzkim życiem.

  • apoteoza życia zgodnie z naturą (Horacy),

    Jan Kasprowicz „Hymn św. Franciszka z Asyżu", „Księga ubogich", „pokój wsi", „Szum wody";

    Leopold Staff „Lipy";

    „Ach! Dokąd wy tak śpieszycie,

    O ludzie, tęsknotą gnani?

    Tu las jest, tu potok szumi,

    wyzwolon z glaźnej otchłani";

    „Zwykle się kładę z kurami,

    A ze skowronkiem się budzę,

    Ażeby oczy wykąpać

    W złocistej słonecznej strudze";

    „Jestem wieśniak, żyć inaczej

    To byłaby zbrodnia."

  • świadomość trwałości przyrody pomaga zachować równowagę człowiekowi;

  • kontakt z przyrodą kształtuje nowy stosunek do świata, pełen harmonii, spokoju, umiaru, umiejętności godzenia się ze wszystkim, co niesie życie.

B) apoteoza klasycznego wymiaru piękna (wiersz tradycyjny)

Leopold Staff „Kartoflisko"; „Sonet szalony", Andrzej Niemojewski „Wieczny ogień", „Zjazd obywatelski"

„Włóczęga, król gościńców, pijak słońca wieczny,

Zwycięzca słotnych wichrów, burz i niepogody,

Lecę w prześcigi z dalą i złudą w zawody,

Niewierny wszystkim prawdom i sam z sobą sprzeczny

Pod gwiezdnym niebem w polu rozkładam gospody

Snem i płaszczem nakryty, śpię wszędzie bezpieczny,

U głowy mej zatknięty kij, jak krzew jabłeczny,

Rodzi mi kwiat marzenia i owoc swobody."

  • rymy dokładne żeńskie (a, b, b, a)

  • wiersz sylabo - toniczny, zazwyczaj równa ilość zgłosek w każdym wersie;

  • tradycyjny warsztat stylistyczny, na który składają się takie środki, jak np. epitety (słotne wichry, gwiezdne niebo), metafory (kwiat marzenia, owoc swobody), porównania („u głowy mej kij, jak krzew jabłeczny") itp.

C) hymn jako gatunek wywodzący się ze starożytności („Hymn do Nirwany" K. Przerwa - Tetmajer, hymny Jana Kasprowicza);

  • hiperbolizacja tekstu:

    „Biada! ... Pierś światów, przed chwilą tak żywa,

    Kona przed strasznym ciężarem ...

    Olbrzymy świerków padają strzaskane;"

  • gigantyzm obrazowania:

    „Trąba dziwny dźwięk rozsieje,

    Ogień skrupnie, blask ściemnieje,

    W proch powrócą światów dzieje."

  • kontrastowanie:

    „Nie patrz, gdzie siadła jasnowłosa Ewa,

    wygnana z raju na wieczysty czar,

    mająca zbrodnię u swych białych stóp".

2) Dramat

  • dramat naturalistycznu jako jedyny zachował budowę akcji dramatu antycznego (G. Zapolska „Moralność Pani Dulskiej")

  • zawiązanie akcji (przyjęcie Hanki do pracy);

  • punkt kulminacyjny (ciąża Hanki);

  • rozwiązanie akcji (odprawienie Hanki przez Dulską);

    dramat modernistyczny zachowuje zasadę jedności czasu i miejsca, zaś jedność akcji nie funkcjonuje:

    - czas akcji (jedna noc);

    - miejsce akcji (bronowicka chata);

3) Epika

  • utrzymanie narratora w konwencji grackiego aoidy („Chłopi" S. Reymont): narrator ten z empatią przedstawia środowisko wiejskie; jest zżyty z tą społecznością, ale nie jest jej członkiem.



Zobacz także