2. Jan Kochanowski

a) fraszki;

• gatunek wywodzący się ze starożytności, gdzie nosił nazwę epigramat:

  „O miłości"

  Próżno uciec, próżno się przed miłością schronić,

  Bo jako który nie ma pieszego dogonić?

  - utwór zwięzły, lapidarny, dowcipny, bądź filozoficzno - refleksyjny;

• tematyka nawiązująca do Horacego:

  „Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,

  wszystko to minie jako polna trawa.

  Naśmiawszy się nam i naszym porządkom

  wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom".

• nawiązanie do przemijalności życia ludzkiego, motywu zawartego także w utworach Horacego;

  „Panie godno li, niech tę rozkosz z tobą czuję,

  Niech drudzy za łby chodzą, a ja się dziwuję".

• pielęgnowanie horacjańskiej zasady złotego środka;

• mimo przemijalności i kruchości życia nakazywał, by cieszyć się urokami życia, po epikurejsku chwytać dzień dzisiejszy.

b) pieśni

• gatunek korzeniami sięgający antyku („carminy" Horacego)

• tematyka nawiązująca do Horacego:

  „Wsi spokojna, wsi wesoła,

  który głos twej chwale zdoła?

  Kto twe wczasy, kto pożytki

  Może wspomnieć znaraz wszytki?" (Pieśń Świętojańska ...)

• pochwała „wsi spokojnej, wsi wesołej" odegrała w dawnej literaturze rolę wzorca kondycji ziemiańskiej:

  „Skujmy talerze na talery, skujmy,

  A żołnierzowi pieniądze gotujmy!" (Pieśń V")

• poezja tyrtejska (zagrzewająca do walki),

• należy jak najwięcej funduszy przeznaczyć na wojsko, gdyż bogactwo na nic się nie zda, gdy będziemy martwi (wojna z Moskwą),

  „Niezwykłym i nie lada piórem obdarzony..." („Pieśń X)

• starożytna wizja poety - ptaka.

c) „Odprawa posłów greckich":

• dramat wzorowany na starożytnej greckiej tragedii:

  - zachowanie zasady trzech jedności (czas starożytny, miejsce - Troja; przed pałacem królewskim; akcja jest jednowątkowa, wyzbyta epizodów, skoncentrowana na podstawowym konflikcie, zmierzająca ku jego rozwiązaniu, doprowadzając do katharsis - oczyszczenia);

  - tematyka zaczerpnięta z mitu trojańskiego, któremu Homer poświęcił „Illiadę"

  „Teraz już posły ich u siebie mamy,

  którzy się tego u nas domagają,

  Aby Helena była im wydana.

  Którą w tych czasiech przeszłych Aleksander

  Będąc w Grecyjej, gość nieprawie wierny,

  Uniósł od męża i przez bystre morze

  Do trojańskiego miasta przeprowadził."

• moment przybycia posłów greckich po porwaną przez Parysa Helenę;

d) „Treny";

• gatunek wywodzi się ze starogreckiej poezji funeralnej (żałobnej), zwanej też epiudium, trenem, lamentem, żalem, epitafium. Charakteryzuje się jasno określoną budową:

  A) landes (pochwała zmarłego)

  „Ucieszna moja śpiewaczko! Safo słowieńska!

  Na którą nie tylko moja cząstka ziemieńska

  Ale i lutnia dziedzicznym prawem spaść miała!"

  B) acturae demonstratio - ukazanie poniesionej straty:

  „Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,

  czyli się z przyrodzeniem gwałtem mocować?"

  C) luctus - demonstracja żalu:

  „Prędkoś mi nazbyt umilkła! Nagle cię sroga

  śmierć spłoszyła, moja wdzięczna szczebiotko droga!

  Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami,

  I tę trochę teraz płacę sowicie łzami."

  D) consolatio - pocieszenie:

  „Pociesz mię, jako możesz, a staw się przed mną

  Lubo snem, lub cieniem, lub marą nikczemną!"

  E) exhoratio - napomnienie:

  „A my rozumy swoje przedsię udać chcemy,

  Hardzi między prostaki, że nic nie umiemy,

  wspinamy się do nieba, boże tajemnice upatrując;"

• tematyka, podobnie jak starożytne epicedium, wyrażająca uczucia i emocje, głównie żal, głównie żal po śmierci ukochanej osoby (w tym wypadku córki - Urszulki):

  „Alem ja już z jej śmierci nigdy żałościwszy,

  Nigdy smutniejszy nie mógł być ani tęskliwszy (...)

  Wielkieś nadzieje w moim sercu rozmieciła;

  Potymeś mię smutnego nagle odbierzała."