III ROMANTYZM:

1. Adam Mickiewicz

* II i IV część „Dziadów" zachowuje zachowuje zasady tragedii antycznej (po części):

• zasada trzech jedności (akcja II części „Dziadów" rozpoczyna się w wigilię Wszystkich Świętych w cmentarnej kaplicy; akcja: wątek wywołania duchów jest jedyny

• obecność chóru (w jego skład wchodzi Guślarz, wieśniaczki i wieśniacy):

  „Kto nie doznał goryczy ni razu

  Ten nie dozna słodyczy w niebie"

  „Kto nie był człowiekiem ni razu

  temu człowiek nie pomoże"

• chór w „Dziadach" podobnie jak w dramacie antycznym ujawnia pewne prawdy;

2. Cyprian Kamil Norwid

„Promethidion"

• tytuł nawiązuje do mitu o Prometeuszu jako twórcy i artyście, który był wielkim nauczycielem rzemiosła i sztuki;

• zachowanie utartych przez wieki kanonów piękna:

  „Każdy w sobie cień pięknego nosi i każdy z nas tym piękna pyłem."

  „Piękno na to jest aby zachwycało

  Do pracy - praca, by się zmartwychwstało."

  - piękno jest czymś, co daje natchnienie, pobudza do działania;

IV POZYTYWIZM

1) Gatunek nowela wywodzi się z kręgu literatury greckiej i rzymskiej (opowieści milezyjskie Arystotelesa z Miletu i „metamorfozy" Apulejusza).

• utwór jest krótki i zwięzły

• głównym jej motorem i celem jest jednowątkowa akcja, np.

- wątek dziecka uzdolnionego, którego środowisko ludzi prostych, niewykształconych nie docenia, prześladuje, powodując marnowanie się ich zdolności. („Antek" B. Prus, „Janko Muzykant" H. Sienkiewicz).

- losy i uczucia człowieka, Żyda, który czuje się obywatelem Warszawy, lecz na skutek dramatycznych przeżyć (prześladowania) umarła w nim miłość do miasta. („Mendel Gdański" M. Konopnicka); itp.

• duża rola zakończenia, czyli pointy:

  „Może spotkacie kiedy miejskiego chłopca, który szuka zarobku i takiej nauki, jakiej między swoimi nie mógł znaleźć (...). Wówczas podajcie mu rękę pomocy temu dziecku. Będzie to nasz mały brat, Antek, któremu w rodzinnej wsi stało się już za ciasno, który wyszedł w świat oddając się w opiekę Bogu i dobrym ludziom".

„Antek" Bolesław Prus