Późniejszy roczny urlop (co motywował kłopotami ze zdrowiem) spędził Mickiewicz w Wilnie. Pisał wtedy „Dziady" i „Grażynę" (jest to imię wymyślone przez Mickiewicza, jego pochodzenie jest czysto literackie, brak etymologii). Tutaj często przyjeżdżała Maryla, już teraz Puttkamerowa, kwitł romans. W końcu maja 1822 roku ukazały się „Poezje" Mickiewicza, zawierające „Ballady i romanse" i tę właśnie datę przyjmuje się jako początek nowej epoki literackiej. Po powrocie do Kowna stosunki wieszcza z doktorową Kowalską uległy ochłodzeniu, pani Karolina wiedziała o Maryli. W tym czasie poeta pracował nad drugim tomem „Poezji". ⁹

W Rosji zaczęto zawiązywać spiski, głównie wśród młodzieży i studentów, powstawały tajne organizacje (jedną z nich było Towarzystwo Filomatów), władze rosyjskie rozpoczęły interwencję, trwały śledztwa i aresztowania. Filomaci rozwiązali się, ale tylko formalnie, by zmylić agentów śledczych, zmieniały się nazwy organizacji: Filomaci przekształcili się  
w Filaretów. Mickiewicz miał już w planach urlop zdrowotny, w październiku 1823 roku aresztowano Jana Czeczota. Wtedy też jeden z uczniów wyjawił istnienie towarzystwa Filaretów. Wkrótce aresztowano Mickiewicz. oraz grono jego przyjaciół. Poetę osadzono  
w wiezieniu przekształconym z dawnego klasztoru Bazylianów. Za poręczeniem Joachima Lelewela został uwolniony w kwietniu następnego roku (1824). Latem przebywał w Kownie, wyjeżdżał nad morze. Do Wilna powrócił w końcu września. W październiku pożegnał się  
z Maryla, następnie opuścił Wilno i wyjechał do Rosji. ¹⁰ 

Podróże

Mickiewicz długo nie opuszczał terytorium cesarstwa rosyjskiego, w 1829 roku rozpoczął etap podróży po Europie. Odwiedził Berlin, Pragę, Rzym, Neapol, Florencję, Genewę  
i Paryż. Do Berlina zawitał 6 czerwca, spotkał się ze znajomymi z Petersburga, nawiązywał nowe znajomości. W początkach lipca pojawił się w Dreźnie, zwiedzał galerie obrazów, gawędził z generałem Kniaziewiczem. Następnie wyruszył do Pragi, gdzie stacjonował  
w słynnych kurortach, potem udał się do Szwajcarii. Zachwycony widokiem gór, tworzył. To wtedy zapewne napisał wiersz „Na Alpach w Splugen". Kolejny etap podróży to Mediolan, Werona, Padwa, Wenecja, Ferrara, Bolonia i Florencja. 18 listopada przybył do Rzymu. ¹¹

___________________________________________________________________________

1. Tamże, s. 35 - 40.
2. Tamże, s. 43 - 47.
3. T. Łubieński, op. cit., s. 145- 155.