• powieść powstała z materiałów zebranych przez autorkę w trakcie prac Głównej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
• motto „Ludzie ludziom zgotowali ten los" stanowi prowokację dla czytelnika do rozważań o stopniu okrucieństwa i zezwierzęcenia, jaki może osiągnąć człowiek oraz jakich zbrodni ten człowiek może się dopuścić wobec innego człowieka
• dokument zbrodni i wpływu wojny na ludzką psychikę, zachowań i strachu
• wstrząsający dokument ludobójstwa i cierpień ludzkich podczas II wojny światowej, sygnalizujący spustoszenie w psychice człowieka, którego skutki długo jeszcze miały zdecydowany wpływ na życie i postępowanie tych, którzy przetrwali

? „Profesor Spaner"

• w Gdańsku Wrzeszczu w Instytucie Anatomicznym zostaje przeprowadzona wizja lokalna: - w betonowych basenach leżały ludzkie ciała (350), bez głów - w innych kadziach znajdowały się głowy (nawet małych dzieci) - w pawilonie na palenisku stał kocioł, w którym pływał wygotowany, odarty ze skóry ludzki korpus - w skrzyniach leżały cienkie płaty oczyszczonej z tłuszczu skóry ludzkiej, obok stały słoje z sodą kaustyczną, znajdował się piec do spalania odpadów i kości oraz kawałki białawego chropawego mydła oraz foremki
• młody gdańszczanin na polecenia profesora Spanera wyrabiał mydło z ludzkiego tłuszczu

? „Dno"

• relacja starej kobiety z pobytu na Pawiaku oraz w obozie koncentracyjnym i w fabryce Bunzig
• torturowane i głodne kobiety były zmuszone do pożywiania się ludzkim mięsem wyrywanym ze zwłok zmarłych koleżanek
• za najdrobniejsze przewinienie (np. złe posłanie łóżka) musiały stać na mrozie 12 godzin
• w transporcie w bydlęcych wagonach z Pawiaku do Ravensbrück panował taki tłok - 100 osób w jednym wagonie, że nie można było zmienić stojącej pozycji (bez toalety) - przez 7 dni nie otwierano wagonów

? „Kobieta cmentarna"

• podpalano domy Żydów

? „Wiza"

• więźniarki musiały odbywać „wizę" czyli stać na łące pod lasem na zimnie przez cały dzień bez jedzenia i bez żadnej roboty - kobiety były wynędzniałe, brudne i owrzodzone, schorowane i słabe

? „Człowiek jest mocny"

• na skraju wzgórza stał pałac z napisem „zakład kąpielowy", do którego przyjeżdżały samochody o hermetycznych skrzyniach ładunkowych, do których ładowano ludzi i duszono gazami spalinowymi
• samochody te odjeżdżały do lasu „Żuchowskiego" - wyrzucane ciała początkowo były zakopywane, później palone w czterech krematoriach (dziennie przywożono ok. 1100 ciał)
• zatrudnieni Ukraińcy wyrywali więźniom złote zęby i przekazywali Niemcom
• ludzie, którzy nie udusili się od gazu, byli zabijani strzałem w tył głowy

? „Dorośli i dzieci w Oświęcimiu"

• August Glass, muskularny Niemiec, doprowadzał swe ofiary do śmierci, nie pozostawiającymi żadnych śladów ciosami w nerki
• inny miał satysfakcję z umiejętności duszenia więźniów własnymi rękami i tylko wtedy był zadowolony, gdy uśmiercił w ten sposób 15 więźniów dzienny
• „Jeden z najbardziej krwiożerczych blokowych, zawodowy złoczyńca, za niedokładnie wyczyszczone buty uderzał gumą zakończoną ołowiem po głowie tak celnie, ze na miejscu zabijał."^xxxvi
• młodzież hitlerowską szkolono na praktycznych ćwiczeniach sadystycznego okrucieństwa
• nie oszczędzano dzieci, które nie nadawały się do pracy, kierowano do komór gazowych

B) opowiadania T. Borowskiego ? „Proszę państwa do gazu"

• obóz - fabryka ,której surowcem są ludzie
• selekcja ludzi na tych, którzy nadają się do pracy i tych do gazu
• zabranie kosztowności, pożywienia - każdy nowy transport zapewnia im lepsze pożywienie (chleb, marmolada, cukier) - obóz będzie parę dni „żył z tego transportu", który był „dobry, bogaty"
• chodzenie nago - odwszenie - poniżenie i upodlenie ludzi
• uduszone niemowlę wśród odchodów w wagonie

? „Dzień na Harmenzach"

• za kradzież pożywienia więźniowie byli bici przez Niemców pejczem lub wysyłani do gazu
• panuje niesamowity głód: „Głód jest wtedy prawdziwy, gdy człowiek patrzy na drugiego człowieka, jako na obiekt do zjedzenia"^xxxvii
• strażnicy biją, katują: - ktoś nie zdejmie czapki, nie wyjmie rąk z kieszeni - kara cielesna - Andrzej ćwiczył 2 Żydów - nie umieli maszerować, więc połamał na ich głowach 2 kije

? „U nas w Auschwitzu"

• w czasie pracy nie można było mówić, siedzieć, odpoczywać
• w chwili pragnienia muszą pić wodę wiadrami, aż do uduszenia
• z ludzi robią mydło, z ludzkiej skóry abażury, ozdoby z kości
• wszyscy mają gołe głowy, numery, pasiaki
• praca ponad ludzkie siły: „Pracujemy pod ziemią i na ziemi i pod dachem i na deszczu, przy łopacie, lorze, kilofie i łomie. Nosimy wory z cementem, układamy cegły, tory kolejowe, grodzimy grunta, depczemy ziemię. Zakładamy podwaliny jakiejś nowej, potwornej cywilizacji. Teraz dopiero poznałem cenę starożytności. Jaką potworną zbrodnią są piramidy egipskie, świątynie i grackie posągi. Ile krwi musiało spłynąć na rzymskie drogi, wały graniczne i budowle miasta. Ta starożytność, która była olbrzymim obozem, gdzie niewolnikowi wypalano znak wolności na czole i krzyżowano na ucieczkę."^xxxviii

Podsumowanie opowiadań Borowskiego: W literaturze przedstawiano obozy jako piekło okrutnych czynów morderców i cierpień ofiar. U Borowskiego jest to system zbrodni, zmierzający do eksploatacji i wyniszczenia pobitych narodów, do zapanowania nad światem. System wciąga również ofiary, dzieli, różnicuje i hierarchizuje skazanych, zmuszając ich tym sposobem do współudziału w zbrodni. T. Borowski przedstawił lagry tak, jak je widział człowiek, który poddał się prawom obozowym.