Problematyka utworów Adama Mickiewicza
Pojawiają się fantastyczne postacie (wodna nimfa, duchy - cienie kochanków) - są to elementy właściwe epoce romantyzmu, podobnie jak ludowość (np. moralność oparta na wierzeniach ludu). 4
Dziady
Niebawem, po
„Balladach i romansach" ukazują się „Dziady" Mickiewicza,
część druga
i czwarta, pisane w Wilnie i Kownie, pierwszej poeta nigdy nie ukończył
(składa się z kilku luźnych fragmentów), natomiast trzecią napisał
po klęsce powstania listopadowego i ta nazywana jest dramatem narodowym. 5
Dziady cz. II
Utwór
rozpoczyna motto, fragment z Szekspira. „Są
dziwy w niebie i na ziemi, o których
ani śniło się waszym filozofom." Poeta opisuje prastary obrzęd
dziadów - święta ku czci zmarłych, które obchodzono w dzień
zaduszny m.in. na terenach Litwy. Ceremonia odbywała się w kaplicy
cmentarnej lub w opuszczonych domach przylegających do cmentarza. Wierzono,
że przywołując duchy i przygotowując im strawę, dopomaga się im
w przekroczeniu bram raju. Obrządkowi towarzyszyły śpiewy i modlitwy,
a przewodniczył mu Guślarz (Koźlarz). Z czasem obrzęd został potraktowany
jako zabobon i zakazany, niemniej ówcześnie stanowił element ludowej
tradycji. Mickiewicz jako jeden z pierwszych sięgnął do tej tradycji,
ukazał wierzenia i rytuały obecne w codziennym życiu prostego ludu.
Ponadto świat nadprzyrodzony uznał za równorzędny do świata ziemskiego.
Obydwa mogły współistnieć i wzajemnie się przenikać. Istoty
fantastyczne, duchy, upiory występowały obok postaci rzeczywistych.
Poeta w II części „Dziadów" podjął problematykę moralną,
uwidocznił motyw winy i kary.
Dzieło rozpoczyna pieśń chóru, wprowadzając atmosferę tajemniczości, następnie Guślarz, paląc kądziel, przywołuje duchy lekkie. Są to dusze dzieci: Józia i Rózi. Aniołki przebywają już w niebie, ale nie są tam szczęśliwe. Nie zaznały goryczy ni smutku. Ich ziemski los wypełniały zabawa i beztroska, dlatego nie mogą cieszyć się pełnią szczęścia. Od zgromadzonych pragną otrzymać dwa ziarnka gorczycy, by symbolicznie zakosztować cierpienia, ___________________________________________________________________________
4. Tamże, s 16 -19.
5. A. Mickiewicz, Dziady, Przewodnik po lekturach, pod red. P. Kuncewicza, Warszawa 1991, s. 4 - 6.